Οι ηλικιωμένοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις αλλαγές του περιβάλλοντός τους. Εν μέρει λόγω ορισμένων εγγενών συνθηκών της γήρανσης, όπως ο βραδύτερος μεταβολισμός, η αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος και η χαμηλότερη φυσιολογική εφεδρική ικανότητα. Τείνουν επίσης να αναπτύσσουν χρόνιες ασθένειες όπως ο διαβήτης και η χοληστερίνη και χαμηλότερη κινητικότητα λόγω της απώλειας μυϊκής και οστικής μάζας (Sala Mozos et al., 2023).

Όσον αφορά την ανθεκτικότητα της κλιματικής αλλαγής, έχει αναδειχθεί η πολυπλοκότητα του φαινομένου, η οποία σημαίνει ότι οι ανθεκτικές στρατηγικές απαιτούν ατομική, κοινωνική και διαρθρωτική (οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική και θεσμική) προσέγγιση (Sala Mozos et al., 2023).

Οι άμεσες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι εύκολα κατανοητές όταν σκεφτόμαστε ακραία φαινόμενα όπως οι πλημμύρες και οι τυφώνες. Οι ηλικιωμένοι σε αυτές τις καταστάσεις διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο λόγω της χαμηλότερης κινητικότητας, των γνωστικών ή/και αισθητηριακών διαταραχών που μπορεί να αμφισβητούν την αντίληψη των προειδοποιητικών σημάτων και της εξάρτησης από την καθημερινή φαρμακευτική αγωγή, τα αποθέματα της οποίας μπορεί να επηρεαστούν κατά τη διάρκεια αυτών των γεγονότων. Ένα άλλο ολοένα και πιο συχνό φαινόμενο είναι οι καύσωνες. Οι ηλικιωμένοι έχουν χαμηλότερη φυσιολογική ανοχή στις υψηλές θερμοκρασίες. Η απροθυμία ή η μη εξοικείωση με τις στρατηγικές αντιμετώπισης μπορεί να τους θέσει σε σοβαρό κίνδυνο. Επιπλέον, η έλλειψη συστήματος ψύξης ή/και οικονομικές ανησυχίες μπορεί να τους εμποδίσουν να ψύξουν τα σπίτια τους. Οι καύσωνες είναι ιδιαίτερα ανησυχητικοί στις αστικές περιοχές, όπου το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας επιδεινώνει το ακραίο φαινόμενο (Sala Mozos et al., 2023).

Οι έμμεσες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής παρατίθενται παρακάτω:

• Ανασφάλεια νερού – Χαμηλή διαθεσιμότητα και ποιότητα νερού λόγω ξηρασίας, ρύπανσης και ασθενειών που μεταδίδονται από το νερό.
• Επισιτιστική ανασφάλεια – Χαμηλότερες αποδόσεις και τρόφιμα χαμηλότερης διατροφικής ποιότητας. Η αύξηση των τιμών των τροφίμων μπορεί επίσης να οδηγήσει σε υποσιτισμό σε φτωχότερους ηλικιωμένους.
• Κακή ποιότητα του αέρα – Οι μεγαλύτερες περίοδοι αλλεργιογόνων και η συγκέντρωση ατμοσφαιρικών ρύπων. Οι ηλικιωμένοι ενήλικες διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο νοσηλείας, κυρίως όσοι πάσχουν από προκαθορισμένες καρδιοαναπνευστικές παθήσεις.
• Ενεργειακή φτώχεια – Η αποτυχία των ενεργειακών συστημάτων κατά τη διάρκεια ακραίων φαινομένων ή οι υψηλές τιμές της καθημερινής καταναλισκόμενης ενέργειας οδηγούν σε λιγότερη θέρμανση ή ψύξη των εγκαταστάσεων, ακόμη και όταν είναι εξαιρετικά απαραίτητο.
• Απώλεια αποτελεσματικών δεσμών και εκτόπιση από την κοινότητα – η εκτόπιση μπορεί να είναι ιδιαίτερα τραυματική για τους ηλικιωμένους. Ο αποχωρισμός από τα μέλη της οικογένειας και την υποστήριξή τους στην κοινότητα τους θέτει σε ιδιαίτερο κίνδυνο. Οι βαθιοί δεσμοί τους με τα σπίτια και τα εδάφη τους μπορεί επίσης να οδηγήσουν στην άρνηση της εκκένωσης.

Ο ηλικιωμένος πληθυσμός δεν εξυπηρετείται επαρκώς όσον αφορά τα προγράμματα και την έρευνα που επικεντρώνονται στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας, πόσο μάλλον σε σχέση με την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, ορισμένες ειδικές παρεμβάσεις ανθεκτικότητας με ηλικιωμένους επικεντρώνονται σε μια εξατομικευμένη και διεπιστημονική προσέγγιση με έμφαση στη μείωση του κινδύνου κατάθλιψης και στην αύξηση της κοινωνικής υποστήριξης και των συνδέσεων (Lapierre et al., 2011- MacLeod et al., 2016- Philipp Kuwert et al., 2014).

Ορισμένα παραδείγματα μικρών παρεμβάσεων μπορεί να περιλαμβάνουν την προσαρμογή του καθημερινού προγράμματος και των δραστηριοτήτων σύμφωνα με την πρόγνωση του καιρού και την προώθηση προσαρμοστικών στρατηγικών αντιμετώπισης που εστιάζουν στη συναισθηματική ρύθμιση.

Τα κέντρα ημέρας μπορεί να είναι χρήσιμοι και αποτελεσματικοί χώροι για την πραγματοποίηση παρεμβάσεων ανθεκτικότητας. Μπορούν να αντιπροσωπεύουν μικρές κοινότητες όπου οι ηλικιωμένοι μπορούν να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν περαιτέρω κοινωνικούς δεσμούς και πράξεις καλοσύνης, μαζί με το αίσθημα της χρησιμότητας. Ορισμένες σημαντικές στρατηγικές μπορεί να είναι:

• Ημερήσιες εκδρομές
• Κοινωνικά γεύματα
• Μαθήματα μαγειρικής ή διοργάνωση κοινοτικής κουζίνας
• Μαθήματα άσκησης χαμηλής όχλησης
• Μαθήματα ζωγραφικής & τεχνών
• Συνεδρίες κηπουρικής
• Εθελοντισμός σε δράσεις για την κοινότητα

Αυτού του είδους οι δραστηριότητες προάγουν τις κοινωνικές σχέσεις, επιτρέπουν στους συμμετέχοντες να ασχοληθούν με σωματικές και πνευματικές δραστηριότητες, να έχουν έναν σκοπό και έτσι να είναι πιο ευτυχισμένοι και πιο ικανοποιημένοι.

Οι παρεμβάσεις αυτές αφορούν τις ψυχικές, κοινωνικές και σωματικές πτυχές της ανθεκτικότητας. Παρά τις λίγες έρευνες που έχουν γίνει σχετικά με το θέμα, ο ρόλος των κέντρων ηλικιωμένων, με αυτού του είδους την προσέγγιση, μπορεί να κρύβει ένα ισχυρό δυναμικό για παρεμβάσεις ανθεκτικότητας που απευθύνονται σε ηλικιωμένους ενήλικες. Ωστόσο, υπάρχουν εμπόδια όπως η στελέχωση και οι στρατηγικές πρόσληψης προσωπικού. Ένα τυποποιημένο εργαλείο για τη μέτρηση της ανθεκτικότητας μπορεί να διευκολύνει το σχεδιασμό, τη δοκιμή και την αξιολόγηση των παρεμβάσεων, ενισχύοντας τις συγκρίσεις των μελετών και βελτιώνοντας την ανθεκτικότητα των ηλικιωμένων ενηλίκων. Πρέπει να γίνει περισσότερη δουλειά για την επίτευξη αυτών των στόχων (MacLeod et al., 2016).