1. Εισαγωγή
Σύντομη περιγραφή της ενότητας: Σε αυτή την ενότητα θα μάθετε τις βασικές έννοιες σχετικά με την κλιματική αλλαγή, ειδικά αναφορικά με ζητήματα που απασχολούν τη καθημερινότητα, όπως η ποιότητα του αέρα, η χρήση του κλιματισμού, και οτιδήποτε σχετίζεται με το γιατί ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με μία εξελισσόμενη κατάσταση υπερθέρμανσης. Επιπλέον, θα μάθετε πώς να αντιμετωπίζετε την κλιματική αλλαγή, υιοθετώντας διαφορετικές συνήθειες και θα κατανοήσετε πως η ενεργή ζωή και η συνταξιοδότηση είναι συμβατά από περιβαλλοντικής απόψεως!
Σκοπός:
Να είστε σε θέση να αναγνωρίζετε τα βασικά θέματα γύρω από την κλιματική αλλαγή και τα περιβαλλοντικά γεγονότα, καθώς επίσης και να είστε σε θέση να περιγράψετε τις βασικές έννοιες της βιωσιμότητας. Να είστε σε θέση αναγνωρίζετε τα βασικά οφέλη της βιωσιμότητας και του υγιεινού τρόπου ζωής. Να είστε σε θέση να εκτιμήσετε μια κριτική προσέγγιση στα βασικά περιβαλλοντικά γεγονότα.
Μαθησιακά αποτελέσματα:
- Αναγνώριση της σημασίας της κλιματικής αλλαγής και της συνέπειάς της στην καθημερινότητα
- Περιήγηση στην ορολογία του περιβάλλοντος
- Εξοικείωση με τις βασικές περιβαλλοντικές πολιτικές της ΕΕ
Λέξεις κλειδιά: κλιματική αλλαγή, περιβαλλοντικός ακτιβισμός, πολιτικές Ε.Ε.
Εκτιμώμενος χρόνος: 6 ώρες
2. Κλιματική αλλαγή
Στην καθημερινή μας ζωή, βλέπουμε τις μεγάλες αλλαγές ή ειδήσεις ως κάτι που απέχει πολύ από αυτό που βιώνουμε. Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή είναι κάτι που κατά κάποιο τρόπο μπορεί να χαρακτηριστεί ως «αόρατη», αλλά συμβαίνει. Για παράδειγμα, η άνοδος της θερμοκρασίας στις πόλεις μας ή οι ακραίες πλημμύρες κάποιες στιγμές του χρόνου. Τότε είναι που λέμε «άνοιξη και φθινόπωρο δεν είναι πια το ίδιο!». Αυτό το κεφάλαιο θέτει τα βασικά στοιχεία της «κλιματικής αλλαγής» και των «περιβαλλοντικών γεγονότων» που θα μπορούσαν να σας βοηθήσουν να περιηγηθείτε σε έννοιες που είναι ασαφείς ή μη σαφείς, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ της μεγάλης εικόνας του κόσμου και των καθημερινών σας συνηθειών.
Τι είναι η κλιματική αλλαγή; Η κλιματική αλλαγή αναφέρεται σε μακροπρόθεσμες αλλαγές στην θερμοκρασία και τα καιρικά φαινόμενα. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι φυσικές, καθώς και ανθρώπινες, ειδικά από τον 19ο αιώνα, λόγω της καύσης ορυκτών καυσίμων (όπως άνθρακας, πετρέλαιο και φυσικό αέριο). Η χρήση αυτών των υλικών συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή. Η κοινωνία μας τροφοδοτείται κυρίως από πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Επομένως όταν ανάβουμε τα φώτα, φορτίζουμε το τηλέφωνό μας, παρακολουθούμε τηλεόραση, οδηγούμε τα αυτοκίνητά μας κ.λπ., υποστηρίζουμε κατά κάποιο τρόπο αυτό το σύστημα. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δηλαδή οποιαδήποτε ενέργεια προέρχεται από άπειρες πηγές, όπως ο άνεμος, ο ήλιος ή τα ρεύματα νερού, είναι μειοψηφικά και κατανέμονται άνισα στα πολλά τεχνικά προβλήματα που οφείλονται στην τρέχουσα εφαρμογή τους.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό να γνωρίζουμε για την κλιματική αλλαγή; Η αλλαγή της θερμοκρασίας, η διαφορά στην θέρμανση του πλανήτη, οι απρόβλεπτες πλημμύρες κ.λπ. έχουν τεράστιο αντίκτυπο στους ηλικιωμένους. Οι ηλικιωμένοι, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ειδικά, στον τομέα της υγείας. Όσο οι άνθρωποι μεγαλώνουν, το σώμα μας τους είναι λιγότερο ικανό να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις ορισμένων περιβαλλοντικών κινδύνων, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση ή τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Επιπροσθέτως, ενδεχομένως κάποιος σωματικά να μην είναι σε θέση να αντιδράσει άμεσα, και να είναι λιγότερο ανθεκτικός σε νέες ασθένειες (όπως για παράδειγμα τον covid19).
Τα καλά νέα είναι ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να αντιμετωπιστεί και μπορεί να «διαχειριστεί» μέσω συμπληρωματικής δράσης μεταξύ των κυβερνήσεων, των τεχνολογιών και της καθημερινής εργασίας των πολιτών. Υπό την έννοια αυτή, το να είσαι «περιβαλλοντικά δραστήριος» δεν σημαίνει μόνο «να βγεις έξω και να διαμαρτυρηθείς», αλλά σημαίνει να συμμετέχεις σε σημαντικές και μικρές ενέργειες σε καθημερινή βάση που μπορούν να αλλάξουν ουσιαστικά τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο, τους γείτονές μας, την πόλη μας τη γειτονιά κλπ.
Ποιες είναι οι τρέχουσες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;
Οι επιπτώσεις μπορεί να είναι διαφορετικές και αντίθετες. Από τη μια πλευρά, ορισμένες περιοχές της Γης θα αποκτήσουν καλύτερο κλίμα, άλλες θα υποφέρουν από πολικό ψύχος και άλλες θα πλημμυρίσουν ή θα εξαφανιστούν κάτω από το νερό. Τα είδη φυτών και ζώων θα βρίσκονται σε κίνδυνο κάτι το οποίο θα δημιουργήσει βαθιές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή, το φαγητό που απολαμβάνουμε ή στις περιοχές που συχνάζουμε. Οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται χρονικά, καθώς η κλιματική αλλαγή θέτει έναν κίνδυνο γενεών που εξακολουθεί να είναι δύσκολο να προσδιοριστεί. Σίγουρα, θα κάνει τον κόσμο μας φτωχότερο, καθιστώντας τον ανταγωνισμό των πόρων ακόμη πιο περίπλοκο, ειδικά για τις μελλοντικές γενιές.
Πρακτικό υλικό
“Ανθρώπινο bingo” (Δραστηριότητα 1)
Πόσο πράσινοι είστε?
Παρουσίαση
Δραστηριότητες προς αναστοχασμό
Μπορείτε να θυμηθείτε μερικές ακραίες πλημμύρες στην περιοχή σας που συνέβησαν πρόσφατα; Ποιες ήταν οι επιπτώσεις τους; Θυμάστε αντίστοιχες στο παρελθόν; Βλέπετε τυχόν διαφορές;
Ελέγξτε τη “σειρά θερμοκρασίας” της Google και προσπαθήστε να ελέγξετε μόνοι σας πώς αλλάζουν οι θερμοκρασίες. Τι πιστεύετε γι’ αυτό;
3. Κύριες ορολογίες στην περιβαλλοντική δράση
Ας δούμε μερικές βασικές ορολογίες που θα συναντήσετε:
- Βιωσιμότητα: Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται συχνά και μπορεί να τον συναντήσετε επίσης και ως «ανθεκτικό», «οικολογικά συμβατό», «ανανεώσιμο», «πράσινο», «οικολογικό» κ.λπ. Περιστρέφεται γύρω από το κεντρικό θέμα της υπεύθυνης και προσεκτικής ενέργειάς μας για να εξασφαλίσουμε ένα καλύτερο, πιο διαρκές μέλλον για τον πλανήτη μας.
- Φαινόμενο του θερμοκηπίου: Φυσικά, τα αέρια στην ατμόσφαιρα παγιδεύουν μέρος της θερμότητας του ήλιου και δημιουργούν μια ιδανική θερμοκρασία για να ευδοκιμήσει η ζωή. Ωστόσο, οι εκπομπές ρύπων αυτοκινήτων, ηλεκτρικών ειδών, βιομηχανικών κινητήρων κ.λπ. μεγεθύνουν αυτή τη φυσική διαδικασία, προκαλώντας υπερθέρμανση του πλανήτη και οδηγώντας σε προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή.
- Μη ανανεώσιμη ενέργεια: Αυτή είναι η ενέργεια που προέρχεται από πράγματα από τα οποία δεν μπορούμε να κάνουμε περισσότερα, όπως το πετρέλαιο και ο άνθρακας. Μόλις τα χρησιμοποιήσουμε, εξαφανίζονται. Είναι το αντίθετο της ανανεώσιμης ενέργειας, όπως το φως του ήλιου και ο άνεμος, στα οποία μπορούμε πάντα να βασιζόμαστε.
- Greenwashing: Όταν μια εταιρεία λέει ότι κάνει καλά πράγματα για το περιβάλλον, αλλά στην πραγματικότητα δεν κάνει πολλά, και έχει να κάνει με το μάρκετινγκ και την επικοινωνία. Είναι σαν να βάζεις μια «πράσινη» ετικέτα σε ένα προϊόν που δεν είναι πραγματικά φιλικό προς το περιβάλλον.
- Αποτύπωμα άνθρακα: Το ανθρακικό σας αποτύπωμα είναι η συνολική ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου που δημιουργείτε με τη χρήση ενέργειας, όπως η οδήγηση αυτοκινήτου ή η χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Οποιαδήποτε δραστηριότητα κατανάλωσης ενέργειας παράγει διοξείδιο του άνθρακα (όταν αναπνέουμε, το παράγουμε κι εμείς). Είναι ένας τρόπος για να μετρήσετε πόσο συμβάλλετε στην κλιματική αλλαγή. Με αυτή την έννοια, όσο περισσότερο χρησιμοποιείτε κλιματισμό, μετακινείστε με αυτοκίνητο, φορτίζετε το τηλέφωνό σας, βλέπετε τηλεόραση κ.λπ., τόσο περισσότερο συμβάλλετε σε ένα βαρύτερο αποτύπωμα άνθρακα.
- Τεχνολογικά απόβλητα: Αυτά είναι όλα τα παλιά, χαλασμένα ή ανεπιθύμητα ηλεκτρονικά gadgets και συσκευές που πετάμε. Είναι σημαντικό να χειριζόμαστε τα τεχνολογικά απόβλητα με υπευθυνότητα, επειδή μπορεί να είναι επιβλαβή για το περιβάλλον, ιδίως λόγω των σπάνιων γαιών που περιέχουν.
- Σπάνιες Γαίες: Πρόκειται για μια ειδική ομάδα ορυκτών που δεν μπορούν να βρεθούν σε μεγάλες ποσότητες στον πλανήτη. Είναι απαραίτητες για πολλές τρέχουσες τεχνολογίες, όπως το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, τα smartphones, οι υπολογιστές και οι φορητοί υπολογιστές, καθώς και τα ηλεκτρικά οχήματα (οποιαδήποτε). Βρίσκονται στο επίκεντρο των σιωπηλών πολέμων και των σχεδίων ελέγχου των μεγάλων δυνάμεων και αποτελούν μέρος πολύ βασικών συναλλαγών. Είναι ζωτικής σημασίας να ανακυκλώνουμε την τεχνολογία μας και να μην την πετάμε στα σκουπίδια γενικώς, καθώς με αυτόν τον τρόπο συμβάλλουμε στην ανακύκλωση τέτοιων σπάνιων ορυκτών.
- Βιοποικιλότητα: Η βιοποικιλότητα ορίζεται ως η ποικιλία της ζωής στη Γη. Είναι σαν να έχουμε πολλά διαφορετικά συστατικά σε μια συνταγή – το να έχουμε πολλά διαφορετικά φυτά, ζώα και οικοσυστήματα κάνει τον πλανήτη πιο υγιή και πιο ενδιαφέροντα.
- Περιβαλλοντική υπεράσπιση: Αυτό συμβαίνει όταν άνθρωποι ή ομάδες εργάζονται για να μιλήσουν για έναν περιβαλλοντικό σκοπό, και ομαδοποιούνται για να ασκήσουν πίεση και να ζητήσουν τη δέσμευση, είτε των πολιτών είτε της κυβέρνησης σε ένα συγκεκριμένο θέμα και προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι ο πλανήτης τυγχάνει καλής μεταχείρισης. Μπορεί να πιέζουν για νόμους για την προστασία της φύσης ή να ευαισθητοποιούν για σημαντικά περιβαλλοντικά ζητήματα.
- Πράσινη μετάβαση: Ο όρος αυτός αναφέρεται στην αλλαγή σε ευρύτερο επίπεδο, στα πάντα. Από την παραγωγή, τις υπηρεσίες, την προμήθεια ενέργειας κ.λπ. και ότι πρέπει να γίνουν πιο φιλικά προς το περιβάλλον. Μια τέτοια μετάβαση αναφέρεται επίσης στους διαφορετικούς κανόνες των κυβερνήσεων στα θέματα, ιδίως της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Διαγενεακή δικαιοσύνη: Αφού χρησιμοποιήσουμε μια τουαλέτα, είναι σημαντικό να τη διατηρήσουμε καθαρή και υγιεινή, καθώς θα θέλαμε οι άνθρωποι να τη βρουν σε κατάλληλες συνθήκες, όπως περιμένουμε και εμείς να τη βρούμε. Ομοίως, δεν θα θέλαμε τα εγγόνια μας να βρουν τη Γη στο μέλλον σε χειρότερες συνθήκες από ό,τι τη βρίσκουμε εμείς σήμερα. Υπό αυτή την έννοια, είναι ζωτικής σημασίας να πάρουμε αποφάσεις και να φροντίσουμε τη Γη σήμερα, ώστε να μπορούν να την απολαύσουν όσο κι εμείς. Το θέμα είναι να είμαστε δίκαιοι και υπεύθυνοι, διασφαλίζοντας ότι ο κόσμος θα είναι ένα καλό μέρος για τις μελλοντικές γενιές.
Πρακτικό υλικό
“Βιώσιμες κάρτες” (Δραστηριότητα 2)
Πόσο πράσινοι είστε?
Δραστηριότητες για αναστοχασμό
Θα μπορούσατε να πείτε με ποιόν τρόπο είστε βιώσιμος; Ελέγξτε στο Google μια πλατφόρμα αποτυπώματος άνθρακα για να ελέγξετε το σημερινό σας στυλ.
4. Περιορισμός των επιπτώσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Αυτό που κάνει τα πράγματα λιγότερο ανησυχητικά, είναι ότι δεν είστε μόνοι σας σε αυτό, αλλά η υιοθέτηση ενός πιο πράσινου τρόπου ζωής αποτελεί μέρος του οράματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Τα τελευταία χρόνια, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο φιλόδοξα σχέδια της Ε.Ε. είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ένας γιγάντιος οδικός χάρτης όπου συναντώνται διαφορετικοί στόχοι σχετικά με το περιβάλλον και τα κοινωνικά ζητήματα, και καθιστούν την Ευρωπαϊκή Ένωση “ουδέτερη ως προς τον άνθρακα” έως το 2050.
Με άλλα λόγια, ο στόχος είναι να μην εξαρτάται πλέον ο οικονομικός πλούτος από την κατανάλωση ενέργειας, όπως συμβαίνει ακόμη και σήμερα. Σημαντικοί στόχοι είναι οι εξής:
- Τουλάχιστον 55% λιγότερες καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990
- Φύτευση 3 δισεκατομμυρίων επιπλέον δέντρων στην ΕΕ έως το 2030
Ένα τέτοιο σχέδιο προωθεί τις καθαρές μορφές ενέργειας, ενώ παράλληλα και την τεχνολογία που είναι πιο αποδοτική ενεργειακά. Για παράδειγμα, μπορείτε να θερμάνετε το σπίτι σας χωρίς να ξοδέψετε μια περιουσία, μόνο και μόνο επειδή τα οικοδομικά υλικά μπορούν να γίνουν (και είναι ήδη) πιο “έξυπνα”.
Δεύτερον, η προοδευτική μείωση των πλαστικών και η υιοθέτηση οργανικών υλικών ή εναλλακτικών πολυμερών υλικών που προέρχονται από λαχανικά, αποτελούν το κλειδί για τα σχέδια της ΕΕ.
Τρίτον, η υποστήριξη πιο βιώσιμων μεταφορών, μέσω της προώθησης της ποδηλασίας (ή των ηλεκτρικών ποδηλάτων), των ηλεκτρικών οχημάτων και των δημόσιων μεταφορών. Αυτό εξακολουθεί να αποτελεί ζήτημα, ιδίως σε απομακρυσμένες περιοχές, όπου θα μπορούσαν να υιοθετηθούν άλλες στρατηγικές, όπως η κοινή χρήση των μέσων μεταφοράς (όπως ο συνδυασμός αυτοκινήτων), που θα μπορούσαν να μειώσουν τα έξοδα για τις μεταφορές.
Ένα άλλο σημείο-κλειδί για έναν πιο βιώσιμο τρόπο ζωής εντός της Ε.Ε. έγκειται στη στρατηγική Farm to Fork, με αυστηρότερους κανόνες και ισχυρότερη υποστήριξη προς τη βιολογική γεωργία και πιο πράσινες τεχνολογίες για τη συγκομιδή και τη μεταφορά τροφίμων.
Όσον αφορά την τεχνολογία, η Ευρωπαϊκή Ένωση εισήγαγε τον νόμο “Δικαίωμα επισκευής” που αλλάζει εντελώς την προσέγγιση των τεχνολογικών αγαθών. Ουσιαστικά, υποχρεώνει τους παραγωγούς να αναπτύξουν λύσεις που θα καθιστούν εύκολη και με χαμηλό κόστος την επισκευή όλων εκείνων των αντικειμένων που είναι κοινής χρήσης (όπως οι ηλεκτρικές σκούπες ή σύντομα τα tablet και τα smartphones), όταν η νόμιμη εγγύηση έχει λήξει ή όταν το αγαθό δεν είναι πλέον λειτουργικό λόγω φθοράς.
Με αυτόν τον τρόπο, μέσω των γενικών καλωδίων και πολλών άλλων τεχνικών λεπτομερειών, οι καταναλωτές είναι πιο πιθανό να επισκευάζουν αντί να αγοράζουν νέα προϊόντα σε περίπτωση δυσλειτουργίας. Σίγουρα, αυτό είναι σπουδαίο από την άποψη των λιγότερων οικονομικών επιπτώσεων στις συντάξεις!
Δραστηριότητες για αναστοχασμό
Ελέγξτε διαδικτυακά το ποσοστό κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στη χώρα σας. Τι πιστεύετε;
Πιστεύετε ότι είναι δυνατόν να γίνουμε ουδέτεροι ως προς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα; Γιατί; Γιατί όχι;
5. Η ενότητα με λίγα λόγια
6. Κουίζ
7. Περαιτέρω ανάγνωση
European Green Deal: Επίσημες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
EU Science Hub: Κανάλι πληροφόρησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για επιστημονικές πληροφορίες
8. Πηγές
- United Nations. (n.d.). What is climate change? Retrieved October 20, 2023, from https://www.un.org/en/climatechange/what-is-climate-change
- U.S. Environmental Protection Agency. (2023). Climate Change and Health: Older Adults. Retrieved October 9, 2023, from https://www.epa.gov/climateimpacts/climate-change-and-health-older-adults
- Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. (n.d.). Impact of Climate Change on the Rights of Older Persons. Retrieved October 21, 2023, from https://www.ohchr.org/en/climate-change/impact-climate-change-rights-older-persons
- European Commission. (2019). European Green Deal – Agriculture and the Green Deal. Retrieved October 20, 2023, from https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-gree n-deal/agriculture-and-green-deal_en
- Sustainable Business Network. (n.d.). Glossary of Sustainability. Retrieved October 18, 2023, from https://sustainable.org.nz/learn/tools-resources/glossary-of-sustainability/